SINIF BİR ORGANİZMAYSA

     Eğitim formasyonu dersleri aldığım dönemde eğitim sosyolojisi dersinde hocanın “Niçin öğretmen olmak istiyorsunuz?” sorusuna karşılık olarak iki gerekçe öne sürdüğümü hatırlıyorum: biri, insanlarla muhatap olmak; diğeri, kitaplarla meşgul olmak. “Bu gerekçeler hala geçerli mi?” diye bugün kendimi yokladığımda cevabımın pek değişmediğini görüyorum. Bu gerekçelerin her ikisi gelip bilgide düğümleniyor. Kimi meslekler tabiatla yakın olmayı gerektirir, mesela çiftçilik toprağı işemekle gerçekleşir. Oysa öğretmenlik bilgiyi işlemek suretiyle ferdi şekillendirme hedefini gözetmekle gerçeklik kazanır.

    Kitaplarla meşguliyet, gerekli çaba gösterildiğinde gerçekleşebilecek bir edimdir. Sıra, insanlarla yakınlık kurma ve muhatap olmaya geldiğindeyse bunun hiç kolay olmadığını hemen fark edebiliyoruz.  Fert olarak insana şekil vermekten söz ettiğimizde ta baştan bir yanılgıya düşme tehlikesiyle karşı karşıya kalabiliriz. Bir kalıp var da ferdi bu kalıba mı döküp biçimlendiriyoruz? İşin aslına bakıldığında bir şekil vermekten söz edilecekse bu, ferdin kendine şekil vermesidir. Ferdi ihtiyarında serbest bırakmak, onun özgürlüğüne müdahale etmemek hiç aksatılmaması gereken bir vazifedir.

     Yukarıda hem insanın hem de kitabın gelip bilgide düğümlendiğinden söz ettik. Yetişme çağları boyunca hatta bir ömür insanın kemal yolculuğunda olduğunu söyleyebiliriz. Bu yolculuğun hedefi bilgiye erişmektir. Tersinden söylersek insanın olgunlaşması bilgiyi edinmek ve bilgiyle eylemekle geçekleşir. İnsanın işi hep bilgiyledir. Dünyaya gelen insanoğlunun hayatta kalması dahi bilgi edinmesine bağlıdır.

     İnsan, kendisini başlangıçta yaşama bağlayan hemen sonrasında ise kemal yolunu açan bilgiyi edinmede bir aracıya, kılavuza ihtiyaç duyar. Bu kılavuz Türkçede eski kullanımıyla “muallim” denilen öğretmendir. Burada öğretmenin ilimle kopmaz bağı ortaya çıkmakta. Nihayetinde öğrenilecek şey ilimdir. İlimle meşguliyet ister edinme ister muallimin yaptığı edindirme biçiminde olsun statik ve tek taraflı bir süreç değildir. İnsan bilgiye her hâlükârda dinamik ve diyalojik süreçlerle ulaşabilir. Bu dinamik ve diyalojik süreç öğretmen-öğrenci irtibatının çift yönlülüğünde bariz bir biçimde görülür.

    İnsan-insana irtibatın kendini gösterdiği alan sınıftır. “Sınıf” Türkçenin zevkle kullandığım kelimelerinden biridir. Türkçede nice eskitilen kelimeye karşılık tazeliğini, canlılığını korumuş kelimelerimizdendir. Çağrışım gücü, anlam zenginliği kadar insanın toplumsallığını ifade etmesi yönüyle dikkati çeker. Ferdin toplumda yer alma biçimi sınıf kavramıyla güçlü bir ifade imkânına kavuşur. Asıl, bilgiye yataklık eden öğrenme edimi, öğrenme ortamı; bilgi kazan/dır/manın tarafları olan öğretmen, öğrenci bahse konu edildiğinde sınıf kavramı anlamca yerli yerine oturacaktır. Sınıfın önemi öğretimde bir merkeze dönüşmesiyle gerçekleşir. Sıralar, tahta, kalem, duvarlar, panolar canlılığa bürünür sınıf ortamında. Bütün bunlara canlılık kazandıran, sınıfı teşkil eden başlarındaki öğretmenle birlikte öğrencilerdir. Öğretmen ve öğrencilerin taşıdıkları ruh ortama yayılır.  Böylece bir organizmaya dönüşerek bilgi edinmeye yataklık eden sınıf, bilginin yapısından kaynaklanan dinamik ve diyalojik özelliği yanında mekanik olmayan yönüyle de kendini gösterir. Mekanizma bir düzenektir ne algı vardır onda ne duygu, dolayısıyla soğuk bir görüntüye sahiptir. Organizma ise etrafıyla etkileşim içindedir, algılar ve duyumsar. Organizmanın sıcaklığı sarmalar çevresini. Bu sıcaklık sebebiyle cıvıl cıvıldır sınıf. Devinim herkesi kuşatır, algılar açılır, duyular canlanır. Böylesi bir iklim bilginin özümsenmesi ve sahiplenilmesinin yolunu açar.

     Ben otoriterlik anlamında olmadan sınıfta hiyerarşiden yanayım. Bu hiyerarşi öğretmenin saygınlığını ifade eder. Öğretmenin saygınlığıysa bilginin dolaşımını kolaylaştıracaktır. Bilgi, değerini saygı duyan ve saygı gören insanların bulunduğu ortamda koruyabilir. Dolaşım, dedik; öğretmen sınıfta bir organizmadaki hayatiyetin şartı olan kanın tüm vücudu dolaşması görevini yerine getiren kalp gibidir. Kalp aynı zamanda duyguların da merkezidir. Şefkat, sevgi gibi duygular kadar öfke, kızgınlık da bu merkezden kaynaklanır. Sınıftaki merkezî rolü bir organizmadaki kalbe tekabül eden öğretmen, bilginin sınıfta dolaşıma sokulması, muhatabına ulaşması hatta bilgiye talep oluşturulmasını sağlar. Böyle ağırlıklı bir konumun sahibi öğretmendir ki ancak sınıfı teşkil eden öğrencilere hayatta tercihte bulunabilen fertler olma yolunu açabilir. Ne öğretmenin elinde kumanda vardır ne öğrenciler kumanda edilebilir mevkidedirler yani otomasyona yer yoktur sınıfta. Sınıf iradeyi geliştirme ve tercihte bulunma vasıflarını kazanma mekânıdır.

     Burada kalbe yapılan bunca vurgu üzerine bir eklemede bulunma ihtiyacı ortaya çıkıyor. Nasıl bünyemiz akıl ve duygulara aynı anda mekân oluyorsa benzer şekilde günlük hayatımızda, eğitim ortamında da kalpten dolayısıyla duygulardan söz ettiğimizde aklı askıya almanın yanlışlığını belirtmek durumundayız.  Aksi halde kalp ve onun kaynaklık ettiği duygulardan söz edildiğine hemen akla, evet akla, Goya’nın “Aklın Uykusu Canavarlar Üretir” adlı tablosunun gelmesi kaçınılmaz olur. Aklın çerçevesini çizip sınırlandırdığı eğitim ortamındaki sertliğin, soğukluğun getireceği üşüme karşısında ise insanın yardımına kalbin getireceği yumuşaklık ve sıcaklık yetişir.

    Kalbin işlevi, uzvu olduğu organizmada en uçlara kadar her bir tarafa gereken oksijen ve besinleri taşımakla gerçekleşiyorsa öğretmen de sınıfta kavrama biçimleri ve seviyeleri farklı, ilgileri değişik, kişilik özellikleri bambaşka öğrencilere ulaşma becerisini göstermek durumundadır. Öğrencilere ulaşmaya çalışırken duyguların yardımına başvurmak ise geçerli bir yol olsa gerektir.

     Eğitimin her aşamasında başarıyı gerçekleştirmek ve olabildiğince yaygınlaştırmak, ülke olarak sahip bulunduğumuz zihin kapasitesini yüksek düzeyde harekete geçirmek, güzel sanatlardan doğa bilimlerine ve sosyal bilimlere kadar her alanda parlak zekaları keşfederek geleceğin Türkiye’sinde öncülük yapacak noktalara gelmelerinin yolunu açmak ve bunların uluslararası düzeyde isim yapmalarını sağlamak, Türk toplumu olarak ihtiyacımız olan iş gücünü yetiştirmek, böylece ülke olarak yetkinliğe ulaşma yolunda mesafe kat etmek için eğitimde öncülüğün öğretmende olduğu öncelikle sınıfta kendini göstermelidir.