KARMAŞIK

     İnsanın harcı nedir? Basitliğe talip olmak mı? İnsanın basiti/basitliği talep etmesini doğal mı karşılamalı? İnsan için uygun olan karmaşık olandan kaç(ın)mak mıdır? Bu sorulara karşılık bulmaya çalışırken varlığa yönelmeyi öne alarak işe girişmeli. Mevcudatı dikkate alarak, mahlûkatı fark ederek girişilecek cevap arayışı gerçeğe kapı aralar. İnsan, tabiatı basit olarak mı algılıyor? Topluma yöneldiğimizde karşımıza çıkan yapı basit mi? İnsan anlamak gayesiyle kendine baktığında gördüğünü basitlikle vasıflandırabilir mi?

     Mevcudata yönelecek dikkatli nazar gördüğünün basitlikten uzak oluşu karşısında belki hayrete düşecek. Tabiattaki oluşun karmaşık mahiyetini görmek hayreti artıracak. Toplum hakkında söylenenlere kulak vermek kadar toplumda yaşananlara dikkat kesilmek ise buradaki yapının karmaşıklığını görmek için yeterli olacaktır. Nazarımızı yönelttiğimiz alanlarda fark edilen çok yönlü, karmaşık durum bunları anlama gayretinin sonucu olan düşünce verimlerinin anlaşılmasında kolaycılığa sapmaktan bizi alıkoymalı. 

     Ortaya konulmuş, kelimelere yüklenmiş bir düşünce, mübdii açısından olduğu kadar muhatapları açısından da ortalamayı aşan, yukarıda bir gayreti beraberinde taşırsa ancak amacına ulaşma imkânını elde bulundurabilir. Zaten yukarılarda olmayan bir zihin çabasının ortaya koyduğu bir ürünü dikkate almakla kazanç içinde olunduğu düşünülmemeli. Öte yandan üst bir zihin gayretinin ortaya koyduklarını değerlendirecek bir zihin düşük niteliklerle yetinerek bunun üstesinden gelemez.

    Belli niteliklere sahip bir metni anlamak için sadece o metinle yüz yüze gelindiğinde gösterilecek gayret yeterli olmaz. Aslolan öncesinde zihnen üst bir kavrayış düzeyini tutturacak noktaya gelinmiş olmasıdır. Zihnin üst bir kavrayış düzeyine yükselmesi hangi eğitimle gerçekleşir? Yüksek öğrenim tek başına bunu sağlar mı? Dahası bunun için yüksek öğrenim görmüş olmak şart mıdır? Bu sorulara olumlu karşılık vermek o kadar kolay değil. Tek başına yüksek öğrenimden geçmiş olmak yeterli olamayacağı gibi üniversite dışında zihinsel kavrayışı geliştirme imkânlarının toplumdan topluma değişebileceğini de hesaba katmak gerekir. Zihin kavrayışı bakımından bir seviye kazanmanın en başta fertlerin kendi çabalarına bağlı olduğunu söylemeliyiz. Elbette mensup olunan toplumun bu maksatla fertlere yol açıp açmayacağı meselenin dikkate değer bir yönüdür.

     İçinde yaşanılan toplum fertlerin emek harcamak suretiyle bir şeyi elde etmesinin yolunu açmak yerine fertlere hiç çaba göstermeden bir şeyleri kapmak için ortam sağlıyorsa sonuçta açığa çıkan iyilik olmayacaktır. Bir toplumda “Değerli olan hiçbir şey bedelsiz elde edilemez.” bir düstur olarak fertlerce benimsendiğinde buna zihinsel kavrayışı geliştirmek için gösterilen gayretler de dâhil edilmelidir. Çünkü zihin kavrayışı bakımından fertlerine düşüklüğü reva gören bir toplum bugününü ve geleceğini aydınlıktan mahrum bırakmış demektir.

     Bir karmaşıklık var ve bu karmaşıklığı anlama ve çözme yolunda mesafe almaktan söz ediyoruz. Zorlu bir şeyle karşı karşıyayız, bu demektir ki zorlanacağız. Öte yandan insanın harcının basitlikten yana olmaktan çok zoru başarmaya dönük olduğunu düşünmeye eğilimliyiz. Basitlik insanı tembelliğe sevk edecekken zorluklarla baş etme çabası kabiliyetleri açığa çıkaracak şekilde insanı biler. Yani zorlukların insanı eğiten, geliştiren dahası üretken kılan yanı kendini belli ediyor. İlk bakışta yanıltıcı gelen zorlukla mücadelenin insanı tüketecekmiş görüntüsü vermesi, yerini zaman geçtikçe elden gelen çabayı ortaya koymaktan sağlanan sürura ve görevini yapmaktan duyulan tatmine bırakır.

    Hayatta sarahate ermek için göze alınması gereken şeyin zoru talep etmek olduğu ve zorun altından kalkma çabasının insanın kişiliğine yapıcı etkide bulunacağı böylece açıklık kazanıyor.  Kim ki kolaya heves etmeyip yola koyulurken gayret etme ve emek harcamayı elde bulundurursa hedefine varmakta gecikmez. Kişiliğini yapmak için harç taşımaktan başka hedef ittihaz etmeyenlerin nasibi ise her daim kazançtır, asla kayıp değil.

yukselgel@mynet.com