SIRADANLAŞMA

     Bilinçli olarak sıradanlaşma demeyi seçtim, sıradanlaştırma demek yerine. Çocuklarla acizler üzerinde tahakküm kurulması anlaşılabilir, ancak kendi düşüncesini ve eylemlerini belirleme iddiasında bulunan insanlar için söz konusu olan sıradanlaşmadır. Yani gönüllüce yapılan, benimsenen bir durumdan söz ediyoruz. İlkinde köleliğe maruz kalınmakta, ikincisinde ise aynı zamanda köleliğe rıza gösterilmektedir.

     Sıradanlaşmanın zihinlerde başladığını tespit etmek zor değil. Zihinlerde başlayan sıradanlaşmanın, ortalamaya razı oluşun hayata yansıması uzun sürmeyecektir. Peki, zihinlerin alelusul, üstün körü düşünme yoluna girmesi nasıl imkân dahiline girmektedir? Bu durumun gerçekleşmesi o kadar kolay olmasa gerek. Sistemli bir çabanın sonunda ancak insanlar bu noktaya getirilebilir. Bir toplumun fertlerinin zihinleri iğdiş edilmiş insanlar haline gelmeleri planlı çabaların sonucu olabilir ancak. Bu yolda en kullanışlı araç eğitimdir. Zihinleri doğru düşünmekten alıkoyacak şekilde eğip bükmenin bir aracı. Böylece toplumun başkalarının hesabını devre dışı bırakacak, kendi esenliğini gözetecek yol ve yordamları aramaktan geri duracağı noktaya gelmesi sağlanmış olacaktır. Kendi toplumu için eğitimde üstün bir seviyenin tutturulması yerine düşük seviyeyi seçenler sıradanlaşmanın asıl sorumlularıdır. Sıradanlığın toplumun geneline yayılması ve bütün hayatı kuşatır hale gelmesi, insanları henüz yetişme devrelerinde dışarıdan yönlendirmelere meyyal şekle sokan, edilgen kılan çabaların başarılı olması dolayısıyladır.

     Toplumdaki tezahürlerine şöyle bir göz atmak bizi sıradanlaşmanın hangi boyutlara vardığını ayrıca ispata ihtiyaç bırakmayacaktır. Bir aralar mağaza tabelaları neredeyse ecnebi memleketinde olduğumuzu düşündürecek ölçüde yabancı dilden kelimelerle doluydu. Bundan hala da vazgeçilmiş değil.  Türkiye’de üretilen en basit ürünlerin üzerindeki marka adları dahi yabancıydı. Küçük bir atölyede imal edilmiş bir ürünün adının Türkçe olmayışının sebebini o malın üreticisi yabancı markalara olan tüketici ilgisiyle açıklıyordu. Bu demekti ki bir topluma mensup insanlar kendi ülkelerinin sınırları içinde ve kendi insanları tarafından imal edilmiş mallara boykot edercesine sırt çevirmiş ve dışarıdan gelen ne idüğü belirsiz şeylere iltifat ediyordu. Aslına bakılırsa insanlar dış etkilere bu kadar açık bir haldeyken, bir mensubiyet kaygısından söz etmek abes olurdu. Bu tabela örneğinde dikkat çeken bir başka yön ise insanların kendi dillerinden bu kadar kolay vazgeçmeleriydi.  Bir topluma mensup fertlerin dillerine sahip çıkmadan üstün niteliklere erişmeleri nasıl mümkün olabilir?  Diline sahip çıkmayan bir toplum düşünülebilir mi?

     Genel geçer anlayışların cazibesine kapılma kolaycılığı sıradanlaşmanın göstergelerinden biri. Öyle ki zihinlerde en ufak kuşku bile kalmaz genel geçer anlayışlar karşısında; genel geçer anlayışlara kapılma kolaycılığı insanların kafalarında sorulara yer bırakmaz. İnsanlar yaygınlaşma hızı, benimsenme kolaylığı, kullanışlılığı dolayısıyla kıymetine, insana yaraşıp yaraşmadığına bakmaksızın bir fikre kapılırlar. Hayatı kuşatmışlığı sorun edilmeyen, insanı tutsak kılması görmezden gelinen teknolojinin bir nimet olarak yüceltilmesi böyle bir fikir. 

     Bir toplumu ayakta tutacak ve geleceğe taşıyacak en önemli dayanak noktası, toplumun bir hedefe sahip oluşudur. Sıradanlaşmanın sebepleri üzerinde düşündüğümüzde toplumun bir hedeften yoksunluğu üst sırada yer alır. Buradan fertlerine bir hedef gösterme yetkinliğinden uzak böylece sıradanlaşmış fertlerden müteşekkil bir toplumun çöküşünün şaşırtıcı olmayacağı gerçeğine ulaşmak zor olmaz. Yüksek hedefler peşinden gitmek bir toplumu yüceltir. Yüksek hedefleri olan bir toplumun fertleri üstün niteliklere erişmenin yollarını er geç bulur. Yüksek hedefler sunmakla fertlerini aleladelikten kurtarmış, sıradanlıktan korumuş bir toplum üretken, canlı bir hayatı yürürlüğe sokabilir ve öyle ki bu hayat başka toplumlarca özenilecek, gıpta edilecek bir çekim gücü kazanacak yetkinliği çok gecikmeden gösterir. Elbette ki yüksek ufuklara gözünü dikmiş bir toplum tüketimi yaşam tarzına dönüştürmüş toplumları küçük görür, kendilerine verilmiş dünya hayatını heba etmelerinden dolayı onlara ancak acıma duygusuyla yaklaşır; öyle toplumlara öykünmeyi bir an bile aklının ucundan geçirmez.