BİR KİŞİLİK TİPİ

     İnsanlarla konuşurken bir geri çekilme hali… Hep bir alttan alma tavrı... Çehreye sinmiş bir mahcubiyet… Bakışlarda haykıran bir yalvarış… Bedenden yansıyan bir özür dileme durumu… İçten içe bir yenilgiyi kabulleniş, mağlubiyete rıza…

     Kişi kendine bir yol bulmalı diğer insanlara varan. Dik duruş bu yolu tıkayan değil açan; daraltan değil genişleten etkiyi doğuracaktır. Geri çekilme karşıdakini nezaketten uzaklaştırır, kabalığa sürükler. Alttan alma tavrı küstahlıkla karşılanma riski taşır. Bakışlarda haykıran yalvarış her seferinde anlayışla karşılanmayı davet etmeyebilir. Özür dileyen beden fotoğrafı ise kendini korumada büyük zafiyet göstergesi olabilir ancak.

     Kişiyi insanlarla iletişime geçerken halinde geri çekilmeye yönelten, tavrında alttan almaya iten etkenler nelerdir? Niçin çehre mahcup bir görüntü almaktadır? Gözleri yalvarır kılan nedir? Bedenin büsbütün özür diler hali nereden kaynaklanmaktadır? Ta baştan kayba rıza gösterme halinin kökenini belirlemek mümkün mü?

     Bir insan tipinin insanlarla ilişkilerindeki tıkanmayı anlatmakta bütün bu durumlar; tıkanmanın dışavurumları. Bu durumların kaynağını yetişme çağlarında aramak herhalde yanlışa düşürmez bizi. Otoriter bir aile yapısının, biçimleyici, sıkı kontrolcü eğitim ortamlarının söz konusu kişiliğin ortaya çıkmasına etkisi ihmal edilemez. Aile ve çevreden yalnız birinin kişi üzerindeki müspet tavrı da düze çıkmak için yeterli olmayacaktır. Anne-babanın otoriterlikten uzak oluşunun çocuk üzerindeki olumlu etkisi, çevrenin büyüme boyunca çocuğa yönelik ahlaki olmayan baskısının engellenmemesi durumunda yitmektedir.

     Özgüven yetersizliğinin giderek yoksunluğunun söz konusu kişilik tipinin temel bir özelliği olduğu söylenebilir. Kişi kendine yeterince güven duymamakta hatta kendine güven yoksunluğu içerisinde bulunmaktadır. Sorunlar karşısında hemen bocalamaktadır. Sorun çözme yeteneği gelişmemiştir. Hayatın sıkıntıları kişiyi kolaylıkla yılgınlığa sürükleyebilmektedir. Böyle insanların bir parça zor bir problem karşısında hemen ağlamaklı hale geldiğini görürsünüz.

     Çelişkinin büyük olduğunu söylemek gerekir, bu ruh haline sahip insanlarda. Bir yandan kendine güven yetersizliği dolayısıyla karşı karşıya kalınan sorunlarla başa çıkılamamakta; diğer yandan destek ararken insanlara ulaşmada güçlük yaşanmaktadır. Böylesi bir ruh haline sahip insan için çıkış yolu ararken daha salim bir noktaya varmanın yöntemini işaret etmede hareket noktamız psikoloji değil ahlâk olmalı. Psikoloji insana yanlışları hatta suç ve günahları için mazeret sağlamanın ötesinde bir görev üstlenmiyor. Yaptıklarına mazeret bulmak insana geçici bir rahatlama sağlayabilir ancak yara almış kişiliğin selamete kavuşmasında herhangi bir işlev görmez. Oysa ahlâk dünyadaki yeri konusunda şüpheye düştüğü her noktada insana bu yerin kıymetini bilmenin, yaratılmışlar arasındaki değerini hatırlamanın yollarını gösterir.  

     İnsanın hemcinsi ile yaşadığı sorunlarla nesneler dünyasına sığınarak baş edeceğini düşünmek safdillik olur. Kabul etmek gerekir ki insanın insanla yaşadığı sorunlara yine insan dolayımından giderek çözüm aramaktan başka çaresi yoktur. Nesneler dünyasından elde edilecek olan sadece geçici bir tatmindir. Daha ötesiyse duvara toslamak gibi sersemletici bir etkiden başkası değil. Tatminden arta kalanın sarhoşluk değil de sersemlik olmasının sebebi sersemliğin geçmesiyle hissedilen acı olsa gerek. Nesneler dünyasının insana sağladığı, yalanla avunarak her seferinde doğrudan bir adım daha uzağa düşmek olacaktır.

     Doğruyla arasına mesafenin girdiği her durumu insana hatırlatacak bir donanım gerek. Dünyada karşılaşılacak her zorluk, insanlarla yaşanan her sıkıntı doğruyla kurulan temas sayesinde atlatılabilme imkânını elde bulundurur.

yukselgel@mynet.com