TÜRK KORKUSU

      16 ve 17. yüzyıllarda Türklerle ilgili pek çok kitabın Latince, Fransızca ve İtalyancadan İngilizceye tercüme edildiğini öğrenmek[1] dönemin dünyasını yakından bilmeyenler için şaşırtıcı gelebilir. O zamana kadar Latince, Fransızca ve İtalyancada Türklerle ilgili literatürün veya Türklerden bahseden kitapların yekununu düşünmek ise hayrete sebep olabilir. İngilizlerin Türklerle teması I. Haçlı Seferi’ne kadar gitse de “İngiltere’de Türklere karşı hakiki ve devamlı bir alaka ancak XVI. asır ortalarında uyanmıştır.”  Dolayısıyla İngilizcede Türk tarihi, gelenekleri ve askerî teşkilatlarını ele alan kitapların neşredilmeye başlanması Kanuni dönemine girildikten bir süre sonradır.[2]                                                                                                                                                

    17.yüzyılda yaşamış önemli bir sima olan İngiliz yazar Sir Thomas Browne’ın eserlerinde Türklerden önemle söz edilmesi, 16. ve 17. yüzyıllarda Şark milletlerini konu edinen İngilizcede yazılmış piyeslerin en fazla sayıdakilerinin Fatih Sultan Mehmet’le ilgili olması, 1620’de neşredilmeye başlayan ilk İngiliz gazetelerinde hatta daha öncesinde basılmış risalelerde çizilen Türk imajı, Türk korkusunun tezahürlerindendir.

     Browne’ın Türkiye’ye ilgisinin kaynağına bakıldığında asıl mesele Türklerin Hıristiyanlar için oluşturduğu tehdidin büyüklüğüdür. Türkler karşısında duyulan bu korku önceki asırdan gelmektedir, sonra da devam edecektir. Türkler Hıristiyanlar için gittikçe daha büyük tehdit olarak görülmekte, Hıristiyan aleminin Türklere karşı korunması için kiliselerde dualar okunmakta böylece yaşanmakta olan Türk korkusu Türklere karşı bir ilgiyi de uyandırmaktadır.

   Batı’daki literatürde yer alan ülkemizle ilgili adlandırmalarda “Osmanlı” değil de “Türkiye”, “Türk” denilmesi ve “Türk İmparatorluğu”, “Türk imparatoru” ibarelerinin kullanılmış olması dikkat çeken hususlardandır. Bu durum Türk’ün kendini dünya tarihinde bir taraf, üstün taraf olarak  göstermiş olmaklığına dayanır.

     1595 tarihli H. Hartwell’in mektubunda geçen “Türklerin gücünün gittikçe büyüdüğünü ve ebedileştiğini, düşmanlarının da bir o kadar bölünüp zayıfladığını görüyoruz. Eğer Tanrı, Oğlu İsa’nın vaizlerini ve onun öğretilerini yayanları korumak için bizzat işleyişe müdahale etmek üzere arştan inmezse korkarım ki bugün hâkim olan Doğu’nun neredeyse tamamını ele geçiren hilal dolunaya dönüşecek ve Batı’daki tüm Hıristiyan alemini boğacak bir baskın yaratacaktır.”[3] ifadeleri Türklerin güçlü varlığının ve Türk korkusunun göstergeleridir. 

     Browne “Mehmet’in donanması Baltık’a girdiğinde Türkler bu yakadaki limanlara da hâkim olacaklardır.” der ve ekler: “Bu anlamda korku duymamamız mümkün değildir çünkü Polonya’yı ele geçirirse yakında bu denize de geleceklerdir. Polonya Hükümeti’nin tuhaf anayasası, kendi aralarındaki bölünmeler, Krallık ve Cumhuriyet arasındaki kıskançlıklar; Tatarların komşu oluşu, Kazakların hainliği ve Türklerin Polonyalılar ile savaştayken Alman İmparatoru ile barış içinde olma politikaları, bunun gerçekleşmesinden korkmak için yeter sebeplerdir. Türkler kısa zamanda bu denizdeki limanları ele geçirmeyi amaç edinebilir… ve… Bu Deniz’i koruyanlar ve şu anda kendini böyle bir düşmana karşı güvende sayan milletler üzerinde de terör estirebilirler.”

     Günümüz için bütün bunların taşıdığı anlam üzerinde düşünmeye değip değmediği insanın haysiyet sahibi olmasıyla ilgilidir. Bugün Türk’ü ve Türklüğü insan ve haysiyetin buluştuğu yerde arayıp bulabiliriz, kapitalizm karşısında var olma seçeneğini tercih edecekler için bir adres olarak.

---

[1] Berna Moran, Edebiyat Üstüne, İstanbul, İletişim Yayınları, 2012.

[2] A.g.e.

[3] Sir Thomas Browne’ın Çalışmaları, G.Keynes’ten naklen Berna Moran, Edebiyat Üstüne, s.28.